Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2017

Το «Αργόν πεδίον», αφιέρωμα στον «Κάμπο» των Νεστανιωτών




Η Νεστάνη Αρκαδίας, ο λόφος της Πανηγυρίστρας, το Αργόν πεδίον & στο βάθος το Αλίσιον όρος.
Φωτογραφία του 1910. Αρχείο του Πανεπιστημίου της Κολωνίας.


Το «Αργόν πεδίον», αφιέρωμα στον «Κάμπο» των Νεστανιωτών
Το Αργόν πεδίον, που οι Νεστανιώτες και οι Νεστανιώτισσες αποκαλούν Κάμπο, είναι η περιοχή μεταξύ Σάγκα και Νεστάνης· μια κοιλάδα που έμενε ακαλλιέργητη κατά τους χειμερινούς μήνες, αφού κατακλυζόταν από νερά, μετατρεπόμενη σε μικρή λίμνη. Τα νερά αυτά συγκεντρώνονταν εκεί από τις πλαγιές του Αρτεμισίου όρους, που βρίσκεται ανατολικά, καθώς και από το Αλίσιο που βρίσκεται δυτικά του Αργού πεδίου.
Έτσι κατά τους χειμερινού μήνες η μικρή αυτή κοιλάδα δεν ήταν δυνατόν να καλλιεργηθεί, παρά μόνον στο τέλος της ανοίξεως, εποχή που τα νερά είχαν πια αποτραβηχτεί αφήνοντας μια λάσπη που μετέτρεπε το πεδίο σε εξαιρετικά εύφορη περιοχή. Έτσι ο Νεστανιώτης και η Νεστανιώτισσα έπρεπε υπομονετικά να περιμένουν μέχρι τον Μάιο προκειμένου να αρχίσουν τις καλλιέργειές τους. Αργούσαν δηλαδή να ξεκινήσουν την ενασχόλησή τους με τις εκεί γεωργικές τους εργασίες, οι οποίες περιορίζοντας το χρονικό διάστημα από Μάιο έως Οκτώβριο, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο έμενε χέρσο, δηλάδή Ἀργόν -εξ ου και η ονομασία Αργόν πεδίον (χέρσο πεδίο)!
Το Αργόν πεδίον διασχίζει ο ποταμός Φείδαρης -το ποτάμι του Κάμπου όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι- που απλώνει την οφιοειδή γραμμή του καθ' όλη την κοιλάδα του Αργού Πεδίου. Όνομα που φέρνει στη θύμηση τον Όφιν, το αρχαίο ποτάμι του μαντινειακού κάμπου. Ο Φείδαρης ακολουθεί και αυτός βέβαια την μοίρα του Κάμπου τον οποίο διασχίζει, έτσι τον χειμώνα είναι πλήρης νερού ενώ το καλοκαίρι στερεύει μετατρεπόμενος σε ξεροπόταμο. Τους χειμερινούς μήνες που το νερό κυλάει αργά-αγρά στην κοίτη του, αυτό χύνονται στην Καταβόθρα που υπάρχει δυτικά, στους πρόποδες του λόφου της Πανηγυρίστρας· νερά που με υπόγεια ροή, βγαίνουν κοντά στο Άργος. Την Καταβόθρα του Αργού πεδίου έχουν ερευνήσει οι γνωστοί σπηλαιολόγοι Ιωάννης και Άννα Πετροχείλου.
Στον Κάμπο λοιπόν οι Νεστανιώτες και οι Νεστανιώτισσες είχαν τις στέρνες τις οποίες είχαν ανοίξει μέσα στα κτήματά τους και αντλώντας με τον παραδοσιακό τρόπο νερό, δηλαδή με τα μαγκάνια που έφερναν γύρω ζώα, άρδευαν τα μποστανικά τους και τις καλλιέργειές τους. Η κύρια καλλιέργεια ήταν το καλαμπόκι και ο σόργος ο σαρωτικός, η γνωστή μας σκούπα. Πέρα από αυτά καλλιεργούσαν επίσης, ρεβίθια, ρόβι, λαθούρια, πατάτες, ντομάτα κτλ. Σήμερα ο κάμπος έχει ρημάξει κυριολεκτικά αφού σχεδόν κανένας δεν καλλιεργεί ούτε σπιθαμή του. Παραμένει δε τώρα πια ένα απέραντο βοσκοτόπι.
Αλλά ας αφήσουμε τον μεγάλο περιηγητή του 2ου μ.Χ. αώνα Παυσανία να μας ξεναγήσει:
ὑπερβαλόντα δὲ ἐς τὴν Μαντινικὴν διὰ τοῦ Ἀρτεμισίου πεδίον ἐκδέξεταί σε Ἀργὸν καλούμενον, καθάπερ γε καὶ ἔστι: τὸ γὰρ ὕδωρ τὸ ἐκ τοῦ θεοῦ κατερχόμενον ἐς αὐτὸ ἐκ τῶν ὀρῶν ἀργὸν εἶναι τὸ πεδίον ποιεῖ, ἐκώλυέ τε οὐδὲν ἂν τὸ πεδίον τοῦτο εἶναι λίμνην, εἰ μὴ τὸ ὕδωρ ἠφανίζετο ἐς χάσμα γῆς. ἀφανισθὲν δὲ ἐνταῦθα ἄνεισι κατὰ τὴν Δίνην: ἔστι δὲ ἡ Δίνη κατὰ τὸ Γενέθλιον καλούμενον τῆς Ἀργολίδος, ὕδωρ γλυκὺ ἐκ θαλάσσης ἀνερχόμενον τὸ δὲ ἀρχαῖον καὶ καθίεσαν ἐς τὴν Δίνην τῷ Ποσειδῶνι ἵππους οἱ Ἀργεῖοι κεκοσμημένους χαλινοῖς. γλυκὺ δὲ ὕδωρ ἐν θαλάσσῃ δῆλόν ἐστιν ἐνταῦθά τε ἀνιὸν τῇ Ἀργολίδι καὶ ἐν τῇ Θεσπρωτίδι κατὰ τὸ Χειμέριον καλούμενον.1
(Αφού διασχίσει κανείς το Αρτεμίσιο και μπει στο έδαφος της Μαντινείας, τον δέχεται το λεγόμενο Αργόν πεδίον που πραγματικά είναι ότι λέει το όνομά του: το νερό των βροχών κατεβαίνει αυτού από τα βουνά και κάνει την πεδιάδα να μένει ακαλλιέργητη· τίποτε δεν θα εμπόδιζε να γίνει λίμνη η πεδιάδα αυτή, αν δεν καταπίνονταν το νερό σε χάσμα του εδάφους. Το νερό που εξαφανίζεται εδώ πηγαίνει στη θέση Δίνη, η οποία βρίσκεται στο λεγόμενο Γενέθλιο της Αργολίδος και είναι νερό πόσιμο που έχει την πηγή του μέσα στη θάλασσα. Τον παλιό καιρό οἱ Αργείοι καταπόντιζαν στη Δίνη προς τιμήν του Ποσειδώνα άλογα στολισμένα με χαλινάρια.2 Πόσιμο νερό να πηγάζει μέσα στη θάλασσα είναι γνωστό, εκτός από το μέρος της Αργολίδας, και στο λεγόμενο Χειμέριο της Θεσπρωτίδας).3
τοῦ δὲ Ἀργοῦ καλουμένου πεδίου Μαντινεῦσιν ὄρος ἐστὶν ἐν ἀριστερᾷ, σκηνῆς τε Φιλίππου τοῦ Ἀμύντου καὶ κώμης ἐρείπια ἔχον Νεστάνης: πρὸς ταύτῃ γὰρ στρατοπεδεύσασθαι τῇ Νεστάνῃ Φίλιππον λέγουσι καὶ τὴν πηγὴν αὐτόθι ὀνομάζουσιν ἔτι ἀπὸ ἐκείνου Φιλίππιον. ἀφίκετο δὲ ἐς Ἀρκαδίαν Φίλιππος οἰκειωσόμενός τε Ἀρκάδας καὶ ἀπὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ σφᾶς τοῦ ἄλλου διαστήσων.4
[...] (Αριστερά του Αργού πεδίου, στο έδαφος της Μαντινείας, υπάρχει ένα βουνό με λείψανα από κατασκήνωση του Φιλίππου, γιου του Αμύντα και με ερείπια μιας κώμης Νεστάνης· κοντά σ' αυτή την Νεστάνη λένε στρατοπέδευσε ο Φίλιππος, και την εκεί πηγή εξακολουθούν να την ονομάζουν από το όνομα εκείνου Φλίππειον).5
τόδε μὲν ἡμῖν ἐγένετο ἐπεισόδιον τῷ λόγῳ: μετὰ δὲ τὰ ἐρείπια τῆς Νεστάνης ἱερὸν Δήμητρός ἐστιν ἅγιον, καὶ αὐτῇ καὶ ἑορτὴν ἀνὰ πᾶν ἔτος ἄγουσιν οἱ Μαντινεῖς. καὶ κατὰ τὴν Νεστάνην ὑπόκειται μάλιστα , Μοῖρα μὲν καὶ αὐτὴ τοῦ πεδίου τοῦ Ἀργοῦ, χορὸς δὲ ὀνομάζεται Μαιρᾶς. τοῦ πεδίου δέ ἐστιν ἡ διέξοδος τοῦ Ἀργοῦ σταδίων δέκα. ὑπερβὰς δὲ οὐ πολὺ ἐς ἕτερον καταβήσῃ πεδίον: ἐν τούτῳ δὲ παρὰ τὴν λεωφόρον ἐστὶν Ἄρνη καλουμένη κρήνη. λέγεται δὲ καὶ τοιάδε ὑπὸ Ἀρκάδων, Ῥέα ἡνίκα Ποσειδῶνα ἔτεκε, τὸν μὲν ἐς ποίμνην καταθέσθαι δίαιταν ἐνταῦθα ἕξοντα μετὰ τῶν ἀρνῶν, ἐπὶ τούτῳ δὲ ὀνομασθῆναι καὶ τὴν πηγήν, ὅτι περὶ αὐτὴν ἐποιμαίνοντο οἱ ἄρνες: φάναι δὲ αὐτὴν πρὸς τὸν Κρόνον τεκεῖν ἵππον καί οἱ πῶλον ἵππου καταπιεῖν ἀντὶ τοῦ παιδὸς δοῦναι, καθὰ καὶ ὕστερον ἀντὶ τοῦ Διὸς λίθον ἔδωκεν αὐτῷ κατειλημένον σπαργάνοις. τούτοις Ἑλλήνων ἐγὼ τοῖς λόγοις ἀρχόμενος μὲν τῆς συγγραφῆς εὐηθίας ἔνεμον πλέον, ἐς δὲ τὰ Ἀρκάδων προεληλυθὼς πρόνοιαν περὶ αὐτῶν τοιάνδε ἐλάμβανον: Ἑλλήνων τοὺς νομιζομένους σοφοὺς δι' αἰνιγμάτων πάλαι καὶ οὐκ ἐκ τοῦ εὐθέος λέγειν τοὺς λόγους, καὶ τὰ εἰρημένα οὖν ἐς τὸν Κρόνον σοφίαν εἶναί τινα εἴκαζον Ἑλλήνων. τῶν μὲν δὴ ἐς τὸ θεῖον ἡκόντων τοῖς εἰρημένοις χρησόμεθα).6
(Μετά τα ερείπια της Νεστάνης υπάρχει ένα ιερό της Δήμητρας άγιο, και τελούν και γιορτή γι' αυτήν κάθε χρόνο οι Μαντινείς. Κάτω από τη Νεστάνη κυρίως βρίσκεται το ονομαζόμενο χοραστάσι της Μαιράς που αποτελεί κι αυτό μέρος του Αργού πεδίου· ο δρόμος δια μέσου του Αργού πεδίου έχει μήκος δέκα σταδίων. Έπειτα, αφού κανείς ανηφορίσει όχι πολύ, κατεβαίνει σ' άλλη πεδιάδα, στην οποία είναι η λεγόμενη Άρνη.7 Κρήνη, πλάι στον κύριο δρόμο: οι Αρκάδες έχουν την παράδοση πως η Ρέα, όταν γέννησε τον Ποσειδώνα, τον άφησε σ' ένα κοπάδι για να μεγαλώσει με τα πρόβατα· από τα πρόβατα (τους αρνάς) που βοσκούσαν γύρω είχε το όνομά της η πηγή. Στον Κρόνο η Ρέα ισχυρίστηκε πως είχε γεννήσει άλογο και έδωσε σ' αυτόν να καταπιεί πουλάρι αλόγου αντί για παιδιού, όπως αργότερα του έδωσε πέτρα σπαραγνωμένη αντί για τον Δία. Τις ελληνικές παραδόσεις του είδους αυτού, όταν άρχισα να γράφω το έργο μου, τις θεωρούσα μάλλον ανόητες, όταν όμως έφτασα στα Αρκαδικά, σχημάτισα τη γνώμη γι' αυτές πως τον παλιό καιρό οι Έλληνες που λογαριάζονταν ως σοφοί έλεγαν ό,τι είχαν να πουν με αινίγματα κι όχι με σαφείς εκφράσεις· υποθέτω λοιπόν πως και για τον Κρόνο ό,τι είπαν ήταν ένα δείδος σοφίας των Ελλήνων).8
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ
Νεστάνη, Τρυγητής του 2017



Πηγές και σημειώσεις 
 

1. Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 7. 1-2.
2. Στον Ποσειδώνα προσφέρονταν ίπποι υπό την ιδιότητά του ως θεού των νερών των ποταμών και των πηγών (εδώ λόγω του πόσιμου νερού της Δίνης)· άλογα προσφέρονταν και σ' άλλες ποτάμιες θεότητες: στο Στρυμόνα (Ἡρόδοτος, 7,113) και στο Σκάμανδρο (Ἰλ. Φ. 132: ζωοὺς δ' ἐν δίνησι καθίετε μωνύχας ἵππους.
3.Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 7. 1-2. μετάφραση Νικ. Δ. Παπαχατζή, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1980.
4. Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 7. 4.
5. Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 7. 4. μετάφραση Νικ. Δ. Παπαχατζή, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1980.
6. 4. Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 8. 1-3.
7. Αν και οι μελετητές δεν συμφωνούν για την ακριβή θέση της πηγής Άρνης που αναφέρει ο Παυσανίας, μια και ο Fougères που εξέτασε διεξοδικά το θέμα (Mantinée, 94) τοποθετεί την πηγή Άρνη νότια του οροπεδίου της Μαντινείας, άλλοι δε την τοποθετούν στον δρόμο για την Τεγέα. Χωρίς κανέναν ενδοιασμό θα έλεγα πως η πηγή Άρνη είναι η πηγή που υπάρχει και σήμερα σε απόσταση δώδεκα σταδίων από την Μαντινεία, στον δρόμο Νεστάνης Μαντινείας από το Αλίσιο όρος και οι ντόπιοι αποκαλούν Καμάρι. Είναι δε πολύ κοντά, γειτονική δηλαδή του ναού του Ίππιου Ποσειδώνα -και αυτό είναι πολύ φυσικό μια και έχει απόλυτη σχέση μαζί του- ναό για τον οποίο ο Παυσανίας κάνει αναφορά παρακάτω, και είναι σχεδόν βέβαιο πως τούτη η πηγή είναι η αναφερθείσα από τον Παυσανία πηγή Άρνη.
8. Παυσανίας, Ἀρκαδικά, 8. 1-3. μετάφραση Νικ. Δ. Παπαχατζή, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1980.


© κειμένου-φωτογραφιων: Παναγιώτης Καρώνης 2017, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, ή αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική η κατά παράφραση ή διασκευή και απόδοση του περιεχομένου του παρόντος άρθρου με οποιοδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τον συγγραφέα του.


Στην συνέχεια προχωρώ σε ένα μικρό φωτογραφικό αφιέρωμα στο Αργόν πεδίον το οποίο και παρουσιάζω «ντυμένο» με όλα τα χρώματα, αφού οι φωτογραφίες -που στην πλειοψηφία τους είναι της τελευταίας δεκαετίας- έχουν τραβηχτεί κατά τη διάρκεια και των τεσσάρων εποχών του έτους, αν και το Αργόν πεδίον δεν πλημμυρίζει τώρα πια κατά τους χειμερινούς μήνες παρά ελάχιστα. Όπου έκρινα απαραίτητο, σχολιάζω τη φωτογραφία για την καλύτερη ενημέρωση και κατατόπιση του αναγνώστη.
Παναγιώτης Καρώνης



 
Η Νεστάνη και το Αργόν πεδίον. Θέα από το βράχο του Γουλά.


Το Αργόν πεδίον και στο βάθος το Αλίσιον όρος, (το Μπαρμπέρι για τους Νεστανιώτες). Θέα από την δυτική πλευρά του Αρτεμισίου...


Η Νεστάνη,, η Πανηγυρίστρα, το Αργόν πεδίον, το  Αλίσιον όρος,και στο βάθος η οροσειρά του Μαινάλου  Θέα από την δυτική πλευρά του Αρτεμισίου...

  
Το Αργόν πεδίον. Θέα από την βορειοδυτική πλευρά τους λόφου της Πανηγυρίστρας..



 
Τα μαγγάνια ήταν ο παραδοσιακός τρόπος άντησης νερού από τις στέρνες στο Αργόν πεδίον.












Ο ποταμός Φείδαρης που στην ουσία είναι ξεροπόταμος, εδώ κατά την χειμερινή περίοδο γεμάτος νερό.


 
Το μικρό γεφυράκι του ποταμού Φείδαρη στο Αργόν πεδίον.






Το Αργόν πεδίον. Θέα από την βόρεια πλευρά τους λόφου της Πανηγυρίστρας..
















Το Αργόν πεδίον. Θέα από την βόρεια πλευρά τους λόφου της Πανηγυρίστρας..




Το Αργόν πεδίον και το Αλίσιον όρος. Θέα από την περιοχή Άγιος Βασίλειος..


Το μεγάλο πλατάνι «του Ρουμελιώτη» δεσπόζει στο μέσον του Αργού πεδίου.


 
Το Αργόν πεδίον. Θέα από την βορειοδυτική πλευρά τους λόφου της Πανηγυρίστρας..




Λεπτομέρεια από το Αργόν πεδίον. Θέα από τη δυτική πλευρά τους λόφου της Πανηγυρίστρας..

Ο νέος εθνικός δρόμος Κορίνθου-Τριπόλεως χώρισε το Αργόν πεδίον σττα δύο.