ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ (OLD PHOTOS OF NESTANI)

ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ

Ἡ κώμη τῆς Νεστάνης στὴ μακραίωνη Ἱστορία της ἔχει νὰ ἐπιδείξει ἕναν ἀπίστευτο πλοῦτο παραδόσεων. Χωρίς πολλὰ σχόλια λοιπόν, παρουσιάζω ἐδῶ μιὰ σειρὰ φωτογραφιῶν μὲ τὴν παλιὰ Νεστάνη ἀπὸ τὸ προσωπικό μου ἀρχεῖο ἀλλά καὶ κάποιες ποὺ ἄντλησα ἀπὸ τὸ διαδίκτυο.

Ἀναφορὰ γίνεται στὸ θέμα καί, ὅπου μοῦ ἦταν γνωστό, στὰ πρόσωπα ποὺ εἰκονίζονται στὴν κάθε φωτογραφία. Τὸ πλούσιο ὑλικὸ τῶν διαφόρων ἀρχείων μὲ παλιὲς φωτογραφίες τῆς Νεστάνης, ἐπιβάλλει βέβαια νὰ ἐπανέρθουμε, μὲ μιὰ σειρά νέων ἀναρτήσεων, ἀφοῦ σὲ καμιὰ περίπτωση τὸ θὲμα δὲν μπορεῖ νὰ ἐξαντληθεῖ μὲ τὶς παροῦσες φωτογραφίες. Ἐν καιρῷ ὅμως...

Παναγιώτης Καρώνης

Ἡ Νεστάνη Ἀρκαδίας, τὴ δεκαετία τοῦ '20. Φωτογραφία: Γ. Κομποχόλης. © ἀρχεῖο Γ. Κομποχόλη.

Χορὸς στὸ χοροστάσι Ἅλώνι τοῦ Παπαγιάννη τὴ δεκαετία τοῦ '40. Πιθανόν ἀποκριάτικος χορὸς ἢ χορὸς τῆς Δευτέρας τῆς Λαμπρῆς, ποὺ ἄν δὲν ἑορτάζονταν ὁ Ἅη Γιώργης -μιὰ καὶ ὡς γνωστὸν εἶναι κινητὴ ἑορτή- τὴν ἡμέρα ἐκείνη οἱ Νεστανιώτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες γιόρταζαν μὲ χορὸ καὶ τραγούδι στὸ κεντρικὸ αὐτὸ χοροστάσι τοῦ χωριοῦ.

Τὸ καφενεῖο τοῦ Γαλάνη- (Παπαδάκη) τὴ δεκαετία τοῦ '30.

Νέοι-νέες σὲ καλοκαιρινὸ χορὸ στὴν πλατεῖα τοῦ χωριοῦ. Ἀπὸ ἀρ. Βασίλειος Γεωργαρᾶς, Βασίλειος Ἀγγελόπουλος τοῦ Κων/νου, Δημήτριος Καρώνης του Παναγιώτη.

 

Ἀπὸ ἀριστερὰ: Βασίλειος Λιάπης τοῦ Κων/νου, Δημήτριος Ἀγγελόπουλος τοῦ Κων/νου καὶ Δημήτριος Καρώνης τοῦ Παναγιώτη.

Ἑορτὴ τοῦ Μαηθανάση, 2 Μαΐου 1963. Ἀπὸ ἀριστερά: Γιαννάκος Καρώνης τοῦ Ἀναστασίου, Ἐπαμεινώντας Λιάπης, Βασίλειος Ἀλεξόπουλος τοῦ Δημητρίου, Ἐπαμεινώντας Μπουγιουνέλος τοῦ Ἐλευθερίου. Καθιστὸς ὁ Σωκράτης Καρώνης τοῦ Παναγιώτη.

Χορὸς στὸ χοροστάσι Ἁλώνι τοῦ Παπαγιάννη, τὴ Δευτέρα τῆς Λαμπρῆς τοῦ 1960. Ἀπὸ ἀριστερὰ: Σωκράτης Καρώνης του Παναγιώτη, Ἀναστάσιος Ἀρβανίτης τοῦ Ἰωάννη (Μητσιογράτσος, γνωστὸς καὶ ὡς Νέραϊδος), Νικόλαος Καραμήτος του Παύλου, Προκόπιος Λιάπης τοῦ Ἐπαμεινώντα.

Νεστανιώτες σε χορό.

 

Φουστανελοφόροι μπροστὰ ἀπὸ το Μνημεῖο τῶν Ἥρώων στὴν κεντρική πλατεῖα τοῦ χωριοῦ. Πιθανόν με ἀφορμὴ τὴν ἐπέτειο τῆς 25ης Μαρτίου.

Φιγούρα τσάμικου χοροῦ.

Ἡ Οὐρανία Καρώνη μὲ τὸ γιό της Σωκράτη Καρώνη στὸν ἐορτασμό τῆς Δευτέρας τῆς Λαμπρῆς τοῦ 1960 στὸ χοροστάσι Ἁλώνι τοῦ Παπαγιάννη. Στὸ ἀριστερό ἄνω ἄκρο διακρίνεται ὁ Μητσιο-Γράτσος, ὁ Νέραϊδος (Δημήτριος Ἀρβανίτης).

Νέοι τοῦ χωριοῦ σὲ καφενεῖο μὲ τὶς μπύρες στὸ χέρι.

Νέοι τοῦ χωριοῦ σὲ καφενεῖο πίνουν μπύρες.

Δημήτριος Ρουμελιώτης (Κιρκιλὴς) ἡ σύζυγός του καὶ τὶς ξαδέλφες της ντυμένες ὅλες μὲ τὴν παραδοσιακὴ φορεσιὰ τῆς Νεστὰνης. Ἐπίσης τὰ μικρά, Κωστὴς καὶ Μαρία Μπόλου.

Ἀπὸ ἀρ. Παναγιώτης Καρώνης, Παναγιώτα Πανουσιέρη, Οὐρανία Καρώνη. Καί οἱ μικρὲς Οὐρανία καί Ἀσημοῦλα Πανουσιέρη, στὸν περίβολο τῆς ἐκκλησίας. Ἀριστερά, διακρίνεται ἡ οἰκία τοῦ Ρεβελιώτη (νῦν Λέτσου), κτίσμα τοῦ 1852.

Ἑλένη Μαργιώλα-Ἀρβανίτη, Μαρία Μαργιώλα-Γιαννοπούλου, Ἄννα Παπαγιάννη-Μπαλῆ.

Μαρία Γιαννοπούλου-Μαργιώλα, Φωτεινὴ Λέτσου-Μαργιώλα, Κωνσταντίνα Λιάπη-Μαργιώλα.

 

Νεστάνη 26 Μαΐου 1931. Φωτογραφία τραβηγμένη μπροστὰ στὸ Ναό τῆς Ἀναλύψεως ποὺ βρίσκεται στὴν κορυφὴ τοῦ λόφου τῆς Πανηγυρίστρας, καὶ σχετίζεται μὲ τὰ ἐγκαίνια τοῦ Ναοῦ ποὺ εἶχαν γίνει ὀκτὼ μέρες πρίν. Εἶναι ἡ πρώτη λειτουργία τοῦ ναοῦ μετὰ τὰ ἐγκαίνια. Μεταξὺ ἄλλων διακρίνονται (ἀπὸ ἄρ. πρὸς δε.): Ὁ Τίμος Μπαλῆς, ὁ δικηγόρος Γιῶργος Παζιωτόπουλος, ὁ Κώστας Παπαδάκης (Γαλάνης) γονατιστὸς μὲ πουκαμίσα. Πίσω του ἡ Παρακευὴ Γαλάνη, ὁ Γιωργολιὰς (Μαντὰς) ποὺ διετέλεσαι καὶ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας. Ὁ Φουντάλας, ὁ Παπασταῦρος, ὁ γιατρὸς Ἰωάννης Σωτηρόπουλος (Γαρφαλὴς) καὶ τὰ δυὸ παιδιά του -Λούλης (Θεόδωρος) καὶ Γιῶργος. Καθιστοί: ὁ Ἀλέκος Παπασταύρου, Δημητρούλα Παπασταύρου, Κωτσιοπαζιώτης (αρ. μὲ τὸ ψαθάκι). Μεταξὺ Παπασταύρου καὶ Γαρφαλὴ (Σωτηρόπουλου) Ὁ Μητσιο-Καμάρας (Καραμήτος) που διετέλεσε καὶ αὐτὸς Πρόεδρος τῆς Κοινότητας. Δεξιὰ τους ὁ Παναγιώτης Ρεβελιώτης (Σοφούλης), Γιωργοκαμάρας, καὶ Βασίλης Δουμάζος (μὲ τὸ ἀνοιχτὸ βιβλίο καὶ τὴν πουκαμίσα). Δεξιὰ τοῦ γιατροῦ Σωτηρόπουλου ὁ δάσκαλος Δημήτριος Καραμήτος.

Νίκος Παπαδάκης, Νίκος Ἀγγελόπουλος καὶ Ἀνδρέας Παπαδημητρίου.

Χορὸς στὸ χοροστάσι Ἁλώνι τοῦ Παπαγιάννη, πιθανόν τὴ Δεύτερη μέρα τοῦ Πάσχα.

Ἀπὸ τὴ βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη. ὁ Μπαρμπα-Θανάσης Κουρουκλὸς σέρνει τὸ χορό στὸ ἁλώνι τοῦ μοναστηριοῦ.

Ἀπὸ τὴ βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη. Χορὸς στὸ χορὸς στὸ ἁλώνι τοῦ μοναστηριοῦ.

Ἀπὸ τὴ βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη. Χορὸς στὸ χοροστάσι Ἁλώνι τοῦ Παπαγιάννη,

Νεστανιώτισσες καὶ Νεστανιώτες ποζάρουν μὲ τὶς παραδοσιακὲς φορεσιές τους στὴ βλαστολατρικὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη Γιώργη.

Μουσικοὶ -δυὸ κλαρίνα, ζουρνὰς καὶ νταούλι- σὲ προεκλογική ἐκδήλωση τοῦ ὑποφήφιου Τσαλδάρη (τὸ πρόσωπό του διακρίνεται στὴ φωτογραφία τῆς ἀφίσας ποὺ κρατάει ἕνας Νεστανιώτης). Φωτογραφία τῆς δεκαετίας τοῦ '20.

Μουσικοὶ -δυὸ κλαρίνα καὶ ζουρνὰς- σὲ προεκλογικὴ ἐκδήλωση τῶν ὑποφήφιων Τσαλδάρη καὶ Σπύρου Θ. Τσιακὸπουλου (τὰ πρόσωπά του διακρίνονται στὶς φωτογραφίες τῶν ἀφισῶν που κρατοῦν οἱ δυὸ Νεστανιώτες). Φωτογραφία τῆς δεκαετίας τοῦ '20.

Ἀθανάσιος Ἀλεξόπουλος

Ἀπό ἀριστερά. Ὄρθιοι: Δημήτριος Μποροβήλος (Νικολιαλιᾶς), Χρήστος Τσιέλιος, Ἡλίας Τσιάμπας τοῦ Περικλῆ. Καθιστοὶ: Θεόδωρος Ἀρβανίτης (Ψαρός), Παναγιώτης Καρώνης του Ἰωάννη (Κουρέας).

«ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ», παρουσίαση - σχολιασμός

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ «ΤΟΥ ΑΓΙΩΡΗ» ΣΤΗ ΝΕΣΤΑΝΗ ΑΡΚΛΑΔΙΑΣ, παρουσίαση - σχολιασμὸς
(τοῦ Παναγιώτη Καρώνη)

ΤΟΥ ΑΓΙΩΡΗ

Ἅγιε μ' Ἁγιώρη,¹ καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι μέσ' τοῦ Γουλᾶ τ' ἁλώνι.

Πολλὲς φορὲς μὲ γλύτωσες βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι ἀπ' τῶν Τουρκῶν τὰ χέρια

καὶ τούτη(ν) ὥρα γλύτωμε βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, μεγάλο τ' ὄνομά σου.

Θὰ φέρω λίτρες² τὸ κερὶ βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι κ' ἁμάξια τὸ λιβάνι

καὶ τὰ βουβαλοτόμαρα,³ βρ' Ἁγιώρι,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, νὰ κουβαλᾶν τὸ λάδι.

Νὰ φτιάξω τὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι τὸ μέγα μοναστήρι,

νὰ βάλω μέσα καλογριὲς βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι κι ἀπέξω καλογέρους

καὶ αὐτὸ(ν) τὸ γέρο γούμενο βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, νὰ τοὺς ξεμολογάει.

Πανηγυράκι γίνεται βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, στῆς ἐκκλησιάς τ' ἁλώνι

ποὺ 'κεῖ φυσᾶνε οἱ τέσσερις βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι καὶ συνεμπάζουν δέκα.

Καὶ ἡ Μάρω μὲ τὴ μάνα της βρ' Ἁγιώρη,⁴

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, τρογύρω τὸ μαζώνει

καὶ ἡ μάνα της τῆς ἔλεγε βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι ἄβγα Μάρω ἀπ' τ' ἁλώνι,

νὰ μὴ σὲ κρούξει⁵ ὁ κουρνιαχτὸς βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἁηδόνι καὶ σὰ μαυρίσει ὁ ἥλιος.

– Ἐγὼ τὸν ἥλιο ἀγαπῶ βρ' Ἁγιώρη,

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, τὸν κουρνιαχτὸ τὸν θέλω,

τὸ γιὸ τοῦ πρωτολιχνιστῆ βρ' Ἁγιώρη

καλὰ τὸ λέει τ' ἀηδόνι, ἄντρα θέλω νὰ πάρω.

Σχολιασμὸς

Τοῦτο τὸ τραγούδι, ποὺ λέγεται στὴ Νεστάνη Ἀρκαδίας ἀποκλειστικὰ τὴ μέρα τοῦ Ἅη-Γιώργη, μπορεῖ νὰ χαρακτηριστεῖ ὡς λατρευτικὸ τραγούδι· ἕνα τραγούδι δηλαδὴ στὸ ὁποῖο ἐκφράζεται ἔντονα τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα τῶν κατοίκων.

Ὁ Ἅγιος εἶναι αὐτὸς ποὺ μπορεῖ νὰ ὁρίσει καὶ νὰ καθορίσει τὰ ἀθρώπινα. Εἶναι αὐτὸς ποὺ μπορεῖ νὰ σώσει ἀλλὰ καὶ νὰ ἀδιαφορήσει. Δὲν εἶναι λίγες οἱ περιπτώσεις ποὺ οἱ σκλαβωμένοι Ἕλληνες ἐπικαλοῦνταν τὸν τροπαιοφόρο Ἅγιό τους γιὰ νὰ τοὺς βοηθήσει νὰ σωθοῦν ἀπὸ τὸ ἀνελέητο κυνήγι τῶν Τούρκων, ἀκριβῶς ἔτσι ὅπως καβαλάρης πάνω στὸ λευκὸ ἄτι του ἔσωσε τὴ βασιλοπούλα ἀπὸ τὰ δόντια τοῦ φοβεροῦ δράκοντα ἀλλὰ καὶ ἐλευθέρωσε τὸ πολύτιμο ὕδωρ, χαρίζοντας ζωὴ στοὺς κατοίκους καὶ στὴν πλάση. Τάζουν λοιπὸν στὸν Ἅγιο προκειμένου νὰ εἰσακουστεῖ τὸ θέλημά τους, πὼς θὰ τοῦ φέρουν λίτρα τὸ κερὶ κι ἁμάξια τὸ λιβάνι, πὼς θὰ τοῦ κουβαλήσουν λάδι μὲ βουβαλοτόμαρα γιὰ νὰ καίει τὸ καντήλι του νυχθημερόν, –ἕνα προϊόν, ποὺ σημειωτέων, δὲν παράγει ἡ Νεστάνη καὶ θὰ ἦταν δύσκολο νὰ τὸ προμηθευτοῦν–, πὼς θὰ τοῦ φτιάξουν μοναστήρι ὑπέρλαμπρο σὰν τὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ καὶ μαλιστα θὰ τὸ κοσμήσουν μὲ καλογριές, καλογέρους καὶ ἡγούμενο.

Ἀλλὰ τοῦτο τὸ τραγούδι μὴν λησμονοῦμε πὼς λέγεται σὲ μιὰ ἀνοιξιάτικη γιορτή, καὶ εἶναι ἐπιτατικὴ θὰ ἔλεγα ἡ ἀνάγκη, νὰ τὸ διαπνεύσει ἡ περιπαθὴς καὶ ἀειφόρος παρουσία τῆς Ἄνοιξης. Μιᾶς Ἂνοιξης ποὺ κὰνει ὁλόγυρα ἔντονη τὴν παρουσία της. Καὶ πραγματικὰ δὲν θὰ βρισκόταν καλύτερο τέχνασμα ἀπὸ τὸ νὰ εἶναι ἀφηγητὴς τοῦ τραγουδιοῦ τὸ ἀηδόνι. Τὸ ἀποδημητικό, καλήλαλο πουλὶ ποὺ ἔχει ἐπιστρέψει στὸν τόπο τῆς Νεστάνης παρέα μὲ τὴν άνοιξη, –καὶ γιατί ὄχι, ἔχει φέρει τὴν Ἄνοιξη– κελαηδεῖ μέσ᾿ τοῦ Γουλᾶ τ’ ἁλώνι, καὶ μαρτυράει γιὰ ὅλα αὐτά.

Τὸ τραγούδι τοῦ Ἅη-Γιώργη εἶναι βέβαια τὸ κορυφαῖο τραγούδι τῆς ἡμέρας αὐτῆς. Τὸ τραγουδοῦν οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες, οἱ βλαστοφόροι-θυρσοφόροι τελεστὲς τοῦ ἐθίμου τοῦ Ἅη-Γιώργη, καὶ μάλιστα ἀρκετὲς φορές, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πομπῆς ἀπὸ τὸ βράχο τοῦ Γουλᾶ πρὸς τὸ χωριό· εἶναι δηλαδὴ τραγούδι χορωδίας-δρόμου –«τοῦ δρόμου» χαρακτηρίζουν τὰ τραγούδια αυτὰ οἱ Νεστανιῶτες/τισσες– καὶ δὲν χορεύεται – ἂν καὶ ἀναφορὲς παλαιότερων μᾶς παραδίδουν πὼς σὲ προηγούμενους χρόνους οἱ Νεστανιῶτες καἱ οἱ Νεστανιώτισσες τὸ χόρευαν, λέγοντάς το βέβαια μὲ ἄλλο μέτρο, ἀφοῦ στὸ παρὸν μέτρο, τὸ τραγούδι δὲν χορεύεται. Τραγουδιέται δέ, –ὅπως καὶ ὅλα τὰ ἄλλα τραγούδια τῆς βλαστολατρικῆς γιορτῆς τοῦ Ἅη-Γιώργη στὴ Νεστάνη Ἀρκαδίας-, χωρὶς συνοδεία τοῦ ὁποιουδήποτε μουσικοῦ ὁργάνου.

Ἐδῶ ὀφείλω νὰ ἀναφέρω πὼς σήμερα, ἀρκετοὶ χορευτικοὶ ὅμιλοι, σχολὲς καὶ συγκροτήματα ποὺ παρουσιάζουν διάφορους παραδοσιακοὺς χοροὺς στὰ προγράμματά τους καὶ στις μουσικοχορευτικὲς παραστάσεις τους, χορεύουν τὸ τραγούδι αὐτὸ ἀλλάζοντάς του τὸ μέτρο. Στὸν χαοτικὸ καὶ ὁμιχλώδη χῶρο τοῦ διαδικτύου μάλιστα, μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀνιχνεύσει ἀρκετὲς «χορευτικὲς» παρουσιάσεις τοῦ τραγουδιού. Ὀφείλουμε λοιπὸν νὰ ἐπισημάνουμε πὼς ὁ χορός αὐτὸς δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴ γιορτὴ τοῦ Ἅη-Γιώργη τῶν Νεστανιοτῶν/τισσῶν καὶ δὲν εἶναι παρὰ μιὰ θεατροποιημένη παρουσίαση τοῦ τραγουδιοῦ. Μάλιστα, ὁ χορός, ἔτσι ὅπως παρουσιάζεται, –ἕνα μέσα, ἕνα ἔξω– θυμίζει μᾶλλον σούστα, χορὸ ποὺ δὲν χόρευαν στὴ Νεστάνη, καὶ βέβαια οὐδεμία σχέση ἔχει μὲ τοῦτο τὸ λατρευτικὸ τραγούδι, ἔτσι ὅπως αὐτὸ χρόνια τώρα τραγουδιέται στὴ Νεστάνη κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πομπῆς τοῦ Ἅη-Γιώργη.

Ἀπὸ τὶς συστηματικὲς καταγραφές μου μάλιστα τὰ τελευταῖα τριανταπέντε χρόνια, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ μαρτυρίες ποὺ ἔχω συλλέξει ἀπὸ ἄτομα ποὺ γιὰ πολλὰ χρόνια μετεῖχαν στον χορὸ καὶ στὴν πομπὴ τοῦ Ἅη-Γιώργη, φαίνεται ξεκάθαρα πὼς οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες δὲν χόρευαν τὸ συγκεκριμένο τραγούδι. Ἐξάλλου τὸ μέτρο μὲ τὸ ὁποῖο ἀκούγεται στὴ Νεστάνη τὸ τραγούδι, δὲν εἶναι χορευτικό· ἔτσι τοῦτο τὸ κορυφαῖο ἆσμα τῆς γιορτινῆς αὐτῆς ἡμέρας τὸ ἔλεγαν στὴν πομπὴ τοῦ «Ἁγιώρη», καὶ μάλιστα, ὅπως προαναφέραμε, ἀρκετὲς φορές.

Ἀναφορὰ ὀφείλω καὶ σὲ ἕνα ἄλλο –ὄχι λιγότερο σημαντικό– σημεῖο. Στὶς «χορευτικὲς» παρουσιάσεις ποὺ προανέφερα, ἐντοπίζονται καὶ λάθη –γιὰ νὰ μὴν πῶ διαστρεβλώσεις– στὰ λόγια τοῦ τραγουδιοῦ, ἀφοῦ ἀκοῦμε τὸν στίχο, «θ’ ἀνοίξω τὴν Ἁγιὰ Σοφιά», πράγμα τὸ ὁποῖο εἶναι πέρα γιὰ πέρα λανθασμένο, μιὰ καὶ οἱ Νεστανιῶτες/τισσες ποτὲ δὲν χρησιμοποίησαν τὸ ρῆμα «ἀνοίξω», ἀλλὰ «φτιάξω», «χτίσω». Εὔκολα κατανοεῖ βέβαια κανεὶς πὼς ἡ διαφορὰ εἶναι τεραστία, ἀφοῦ στὸ «ἀνοίξω» προβάλει ἕνας μεγαλοϊδεατισμὸς ἄκρως ἐπικίνδυνος· ἕνας μεγαλοϊδεατισμὸς ποὺ ταλαιπώρησε τὴν Ἑλλάδα γιὰ πολλὰ χρόνια καὶ ὁδήγησε στὴν τραγικὴ ἀπώλεια τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ, τὴν μεγαλύτερη καταστροφὴ ποὺ ὑπέστῃ ἠ χώρα ἀπὸ ἱδρύσεως τοῦ νεότερου κράτους. Πέρα βέβαια τοῦ ὅτι ἡ ἀνοιξιάτικη γιορτὴ τοῦ Ἅη-Γιώργη τῶν Νεστανιωτῶν καὶ Νεστανιωτισσῶν μακρὰν ἀπέχει ἀπὸ τέτοια ἀραχνιασμένα φαντάσματα.

Ἐπιπλέον, γιὰ νὰ τεκμηριώσουμε καλύτερα τὰ γραφόμενά μας δὲν ἔχουμε παρὰ νὰ ἀνατρέξουμε καὶ νὰ άναζητήσουμε τὶς παλαιότερες καταγραφὲς τοῦ τραγουδιοῦ προκειμένου νὰ δοῦμε πῶς λέγονταν τὸ τραγούδι. Τὸ τραγούδι «Τοῦ Ἁγιώρη» λοιπόν, στὴν καταγραφή του ἀπὸ τὴν συγγραφέα, ἐθνολόγο καὶ ἱστορικὸ Μαρία Μιχαήλ–Δέδε, ποὺ ἔγινε στὴ Νεστάνη τὸ 1981, στὰ πλάισια ἔρευνάς της γιὰ τὰ τραγούδια ποὺ ἀκούγονται σὲ διάφορα ἔθιμα, καὶ ὑπάρχει στὸ βιβλίο της Γιορτὲς - Ἔθιμα καὶ τὰ τραγούδια τους (Ἐκδόσεις Φιλιππότης, Ἀθήνα 1987) μᾶς παραδίδεται μὲ τὸ στίχο, «θὰ φτιάξω τὴν Ἁγιὰ Σοφιά», ἔτσι ἀκριβῶς δηλαδὴ ὅπως οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες χρόνια τώρα τὸ τραγουδοῦν στὴν πομπή. Ἀξίζει νὰ προσθέσουμε πὼς τὸ ἀπόσπασμα τοῦ τραγουδιοῦ τοῦ Άη Γιώργη τῆς Νεστάνης ποὺ μᾶς παραδίδει ἡ Δέδε –ἀπὸ ὅσο γνωρίζω- εἶναι ἡ πρώτη τυπωμένη καταγραφὴ τοῦ τραγουδιού στὸν ἑλληνικὸ χῶρο. Ἐπιπλέον, μὲ τὸν στίχο «θὰ χτίσω τὴν Ἁγιὰ Σοφιά», μᾶς παραδίδει τὸ τραγούδι καὶ ὁ Νεστανιώτης συγγραφέας καὶ ἱστορικὸς Ἀθανάσιος Φιλ. Παπαγιάννης στὴν τρίτομη ἐργασία του Ἱστορία τῆς Νεστάνης Ἀρκαδίας (Ἐκδόσεις Ἱστορία καὶ Λαογραφία τοῦ Μοριᾶ, Ἀθήνα 2004).

Κλείνουμε τοῦτο τὸν σύντομο σχολιασμό μας λέγοντας πὼς τὸ τραγούδι δείχνει νὰ ἔχει βάθος χρόνου, ἀφοῦ ἐκφράζει τὴν πρὸς τὸ θεῖον εὐσέβεια ποὺ οἱ Ἀρκάδες ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων ἔδειχναν, καὶ ὅπως διαφαίνεται, τὸ τραγούδι σχετίζεται μὲ τὴν ἐποχὴ ποὺ ὁ Νεστανιώτης/τισσα βρισκόταν κάτω ἀπὸ τὸν σκληρὸ τούρκικο κατακτητικό ζυγό, βιώνοντας καθημερινὰ καὶ ἕντονα μιὰ συνεχὴ ἀπειλὴ γιὰ τὴν ἴδια τους τὴ ζωὴ – δὲν εἶναι διόλου τυχαῖο ποὺ διαβάζοντας ἱστορια διαπιστώνουμε τὴ μαζικὴ συμμετοχὴ τῶν Νεστανιωτῶν στὸν Ἀγώνα τοῦ ᾿21. Ἔτσι ὁ τότε κάτοικος τοῦ χωριοῦ, ἔνοιωθε ἐπιτατικὴ τὴν ἀνάγκη νὰ ζητήσει καὶ τὴ βοήθεια τοῦ προστάτη  Ἁγίου του· μὲ ἄλλα λόγια ἤθελε τὸν καβαλάρη Ἅγιο ποὺ εἶναι ἀρματωμένος «μὲ σπαθὶ καὶ μὲ μακρὺ κοντάρι», πλάϊ του στὸν Ἀγώνα γιὰ τὴ λευτεριὰ – ποὺ ἀκατάπευστα, ὅπως λέει καὶ ὁ Ἐθνικός μας Ποιητῆς χτύπαγε μὲ τὸ σπαθί... Μέχρι καὶ λατρευτικὸ τραγούδι τοῦ ἔφτιαξε γιὰ νὰ τὸν εὐχαριστήσει· τραγούδι ποὺ εἴχαμε τὴν τύχη νὰ φτάσει, μέσω τῆς προφορικῆς παράδοσης, ὥς ἐμᾶς.

Σημειώσεις

---

1. Οἱ Νεστανιῶτες καὶ οἱ Νεστανιώτισσες προφέρουν τὸν Ἅη-Γιώργη, «Ἁγιώρη» – μιὰ λέξη, χωρὶς τὸ γ.

2. Λίτρα -ες= (ἀρχ. ἑλλ. λίτρα, λατ. libra) νόμισμα παρ. Ἀριστ. ἴση πρὸς Αἰγιν. ὀβολόν, διαιρουμένη εἰς 12 οὐγκίας, μὲ ὑποδιαιρέσεις τὰ: ἡμίλιτρον (λατ. semis), πεντώγκιον (λατ. quincux), τριᾶς (λατ. triens), τετρᾶς (λατ. quadrans), ἑξᾶς (sextans)· ὑπῆρχε ὡσ. καὶ δεκάλιτρον (λατ. denarius). II καὶ ὡς βάρος ὅ,τι καὶ νῦν λεγόμενον λίτρα= 12 οὐγκίας. (Ἰωάννου Δρ. Σταματάκου, Λεξικὸν τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης, τόμ. 1, Ἐκδοτικὸς Οἴκος Πέτρου Δημητράκου Α. Ε., Ἀθῆναι). Μετρικὴ μονὰς διαφέρουσα κατὰ χώρας, ἐποχὰς καὶ χρήσεις. Μετρικὴ μονὰς ὄγκου ἤ χωρητικότητος, ἰσούμενη πρὸς μίαν κυβικὴν παλάμην, τὸ κυβικὸν ὑποδεκάμετρον. (Δημητρίου Δ. Δημητράκου, Μέγα Λεξικὸν τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσης, Ἐκδοτικὸς Οἴκος Δημητρίου Δημητράκου, Ἀθήνα 1952.)

3. Κατεργασμένα τομάρια ποὺ χρησίμευαν ὡς ἀσκοὶ γιὰ τὴ μεταφορά ὑγρῶν ὅπως, λάδι, κρασί, μοῦστος κλπ.

4. Ἀπὸ τὸν στίχο αὐτὸ καὶ μετὰ τὸ τραγούδι παρουσιάζει συμπίλημα, ἀφοῦ ἀναγνωρίζεται νὰ ὑπάρχει προσθήκη – πιθανὸν μεταγενέστερη. Στὴ γνωστὴ συλλογὴ Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ποὺ ἐξέδοσε ὁ Νικόλαος Πολίτης τὸ 1014 ἀνιχνεύουμε τὴν παρακάτω παραλλαγὴ τοῦ ὑπόλοιπου τραγουδιοῦ, ποὺ στὴ συλλογὴ τοῦ Πολίτη ὑπάρχει ὡς ἀνεξάτρητο τραγούδι:

Ἐγὼ περνάω κι' ἀντιπερνάω 'ς τῆς Μαυρουδῆς τ' ἁλῶνι,

ὁποῦ ἁλωνίζουν δώδεκα κι' ὁποῦ συμπαίζουν δέκα,

κ' ἡ Μάρω μὲ τὴ μάνα της τριγύρω λαγανίζει.

Κ' ἡ μάνα της τῆς ἔλεγε, κ' ἡ μάνα της τῆς λέγει.

«Φεύγα ἠ Μαρώ ὀχ τὸν κουρνιαχτό, φεύγα κι' ἀπὸ τὸν ἥλιο.

– Μάννα, τὸν ἥλιο ἀγαπῶ, τὸν κουρνιαχτὸ τὸν θέλω,

τὸ γιὸ τοῦ πρωτολιχνιστῆ ἄντρα θελὰν τὸν πάρω.

– Ὁ γιὸς τοῦ πρωτολίχνιστῆ πολλὰ προικιὰ γυρεύει.

– Σὰν τὰ γυρεύει δῶστε τα, καλὸς εἰν' κι' ἄς τὰ πάρῃ.

– Γυρεύει βόιδα τοῦ ζυγιοῦ, φοράδα τῆς καβάλλας,

γυρεύει κι' ἀνεμόπαχνο νὰ τρώει ἡ φοράδα μέσα,

γυρεύει ἀμπέλια ἀτρύγητα, χωράφια μὲ τὰ στάχυα.

– Σαν τὰ γυρεύει, δώσε τα, καλός εἰν' κι' ἂς τὰ πάρει.»

5. Κρούσει.

Πηγὲς πληροφοριών

---

ΜΑΡΙΑ ΜΙΧΑΗΛ-ΔΕΔΕ, Γιορτὲς ἔθιμα καὶ τὰ τραγούδια τους, Ἐκδόσεις Φιλιππότης, Ἀθήνα 1987.

ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Δ. Μέγα Λεξικὸν τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσης, Ἐκδοτικὸς Οἴκος Δημητρίου Δημητράκου, Ἀθήνα 1952.

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Η Ἱεροτελεστεία τῆς Ἂνοιξης - Χορὸς καὶ πομπὴ τοῦ Ἅη-Γιώργη στὴ Νεστάνη Ἀρκαδίας, Ἑκδόσεις «ΤΟ ΔΟΝΤΙ», Πάτρα 2011.

ΚΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Τραγούδια τῆς Νεστάνης, Ἑκδόσεις «ΤΟ ΔΟΝΤΙ», Πάτρα 2013.

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΦΙΛ., Ἱστορία τῆς Νεστάνης Ἀρκαδίας, Ἐκδόσεις Ἱστορία καὶ Λαογραφία τοῦ Μοριᾶ, Ἀθήνα 2004.

ΠΟΛΙΤΗΣ ΑΛΕΞΗΣ, Τὸ δημοτικὸ τραγούδι, Πανεπιστημιακὲς Ἐκδόσεις Κρήτης, Ἠράκλειο 2010.

ΠΟΛΙΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Ἐκλογαὶ ἀπὸ τὰ τραγούδια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, Τυπογραφεῖον τῆς «Ἑστίας», Ἀθήνα 2014.

ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Δρ. Λεξικὸν τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης, τόμ. 1, Ἐκδοτικὸς Οἴκος Πέτρου Δημητράκου Α. Ε., Ἀθῆναι). 

© Copyright

---

© Copyright: Παναγιώτης Καρώνης καὶ Ἐκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νομίμου δικαιώματος.

Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευση, ἢ ἀναπαραγωγή, ὁλική, μερικὴ ἢ περιληπτικὴ ἢ κατὰ παράφραση ἢ διασκευὴ καὶ ἀπόδοση τοῦ περιεχομένου τοῦ παρόντος ἄρθρου μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση μὲ τὸν συγγραφέα του.