Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2017

ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΗΣ ΝΕΣΤΑΝΗΣ





Ὁ νερόμυλος και η αγροικία τοῦ Καπετάν Κωνσταντή Καρώνη που πέρασε στη Μαρία Παπαδοπούλου [Παπή]. Φωτογραφία του 1970.



Πρόσοψη της ερειπωμένης αγροικίας της Μαρίας Παπαδοπούλου [Παπή]. Πίσω από την αγροικία -όπως βλέπουμε από την παραπάνω εικόνα- υπήρχε ο μύλος. Φωτογραφία του 2017.


Νερόμυλοι, μικρή εισαγωγή

Ἄφησ’ τὸ μύλο κι ἂς βροντᾶ καὶ τὸ νερὸ κι ἂς τρέχει,
ἄφησ’ τὸ νιὸ νὰ σ’ ἀγαπᾶ, καὶ διάφορο δὲν ἔχει.

Ο αλεστικός νερόμυλος είναι μπορεί να πει κανείς μια εξαιρετική οικολογική μηχανή παραγωγής έργου, αφού χρησιμοποιεί ένα απόλυτα φυσικό μέσο, όπως είναι το νερό, και μάλιστα η πηγή ενέργειάς του είναι ανανεώσιμη. Το όλο μυστικό του νερόμυλου βρίσκεται στη δύναμη που δημιουργεί η πτώση του νερού από ύψος, αλλά και στην δύναμη της ροής του που με την βοήθεια ενός τροχού που καλείται πτερωτή (φτερωτή), μπορεί να παραχθεί κίνηση. Η κίνηση αυτή μεταδιδόμενη με έναν κάθετο άξονα, μπορούσε να θέσει σε κίνηση τις μυλόπετρες -που δεν είναι τίποτα άλλο από δυο επίπεδες κυκλικές πέτρες που ανάμεσά τους συνθλίβεται το στάρι. Για την ακρίβεια, η κίνηση μεταδίδεται μόνο στην επάνω μυλόπετρα, που ονομάζεται και «απαναριά», ενώ η κάτω που ονομάζεται και «καταριά», παραμένει ακίνητη.
Ουσιαστικά ο νερόμυλος αποτελείται από μια οριζόντια φτερωτή, έναν κατακόρυφο άξονα, και βέβαια τις δυο οριζόντιες μυλόπετρες. Ο άξονας διαπερνούσε την κάτω μυλόπετρα και συνδέονταν μέσω μεταλλικών συνδέσμων με τη διάτρητη στο κέντρο της επάνω μυλόπετρα. Έτσι η πτώση του νερού στην βάση ή στην μέση της φτερωτής την έθεται σε κίνηση και ο άξονας με τη σειρά του μετέδιδε την περιστροφή στην άνω μυλόπετρα. Ο καρπός από τη χοάνη έπεφτε στο άνοιγμα της επάνω περιστρεφόμενης μυλόπετρας, συνθλίβονταν μεταξύ των δύο μυλόπετρων και εξέρχονταν περιφερειακά, λόγω της φυγόκεντρης δύναμης. Η χοάνη ήταν εφοδιασμένη με ρυθμιστή παροχής καρπού και τον προωθούσε ανάλογα με την ταχύτητα περιστροφής. Στο ίδιο σχεδόν σκεπτικό εντάσσεται και η λειτουργία των ανεμόμυλων, μόνο που εδώ η κινητήρια δύναμη είναι ο αέρας. Πολύ πριν ο άνθρωπος ανακαλύψει το νερό και τον αέρα ως κινητήριες δυνάμεις, κύρια κινητήρια δύναμη ήταν βέβαια η ζωική -ζώων και ανθρώπων. Έτσι έχουμε τους χειρόμυλους και ζωόμυλους.
Σε επιγραφή των Σουμερίων, χωρίς να αναφέρει λεπτομέρειες, γίνεται αναφορά στην νερομηχανική. Πρώτος ο Στράβων1 κάνει αναφορά για τον «υδραλέτη» το γνωστό παλιότερο νερόμυλο, που κατά την παράδοση βρισκόταν στα Κάβειρα, και συγκεκριμένα στο παλάτι του ελληνομαθή βασιλιά του Πόντου, Μιθριδάτη ΣΤ΄ του Ευπάτορα, Εκεί, το 64 π.Χ., λέγεται πως τον είδαν οι Ρωμαίοι, εποχή που κατέκτησαν την περιοχή και πράγματι οι Ρωμαίοι είναι που τον 1ο μ.Χ. αιώνα τον διέδωσαν σε Ανατολή και Δύση. Ο νερόμυλος επιβίωσε τελικά ως τα μέσα του 20ού αιώνα.. Αναφορά για τον συγκεκριμένο νερόμυλο βρίσκουμε στο έργο Περί αρχιτεκτονικής του Βιτρούβιου, αλλά μας τον αναφέρει και ο Πλίνιος ως «νέα μηχανή».
Λέγεται πως ο αριθμός των νερόμυλων στην Ελλάδα ξεπερνά τις 20.000. Και όταν λέμε νερόμυλους εννοούμε όλους τους νερόμυλους σε οποιαδήποτε κατάσταση κι αν βρίσκονται σήμερα, έστω και αν σώζονται από αυτούς ίχνη. Με την δημιουργία του νεότερου Ελληνικού κράτους, μετά την επανάσταση του 1821, ο αριθμός των νερόμυλων που βρίσκονταν στην επικράτειά του υπολογίζεται στους 6.000. Από αυτούς οι 5.500 πέρασαν μάλιστα στο δημόσιο αν και κατά τα ¾ κατεστραμμένοι.2
Οι περισσότεροι νερόμυλοι στην Ελλάδα εγκαταλείφθηκαν στη δεκαετία του '50. Αυτό ακριβώς συνέβη και στη Νεστάνη. Είναι η εποχή που νέες μορφές ενέργειας παίρνουν τα πρωτεία και νέες τεχνολογίες εξαλείφουν τις παλιές. Αλλά ας δούμε την ιστορία των νερόμυλων της Νεστάνης.



Νεστανώτης ποιμένας με το κοπάδι του στην περιοχή των Βουλιάνων.

 
 Μερική άποψη της περιοχής Βουλιάνοι.


Η περιοχή Βουλιάνοι (ή Σβουλιάνοι) της Νεστάνης
Η περιοχή Βουλιάνοι (ή Σβουλιάνοι), ένα πραγματικά ειδυλλιακό Αρκαδικό τοπίο,  βρίσκεται βορειοανατολικά της Νεστάνης, ανατολικά του Αργού πεδίου, και ήταν συνοικισμός της Αρχαίας Νεστάνης. Αξιόλογα ευρήματα μαρτυρούν για την ακμή και την ευημερία του συνοικισμού αυτού. Στον συνοικισμό αυτό συναντάμε μάλιστα την οικία και τα χτήματα του καπετάνιου της Ελληνικής επανάστασης του 1821, Κωνσταντίνου Καρώνη. Σήμερα βέβαια δεν βρίσκει κανείς ούτε τα ίχνη της.
Η περιοχή ήταν ένας τόπος αναψυχής και παραθερισμού τόσο για τους Νεστανιώτες και τις Νεστανιώτισσες, όσο και για τους επισκέπτες του χωριού. Εδώ έρχονταν, κάτω από τον βαθύ ίσκιο των δέντρων, για να ξεκουραστούν από τον κάματο της μέρας, να φάνε το μεσημεριανό τους, να ξεδιψάσουν στην πλούσια δροσερή πηγή, αλλά και να γλεντήσουν σε γιορτές όπως τα κούλουμα. Εδώ επίσης έρχονταν οι Νεστανιώτισσες για να λευκάνουν τα ρούχα τους. Αλλά και οι αγροικίες της περιοχής έσφυζαν από ζωή και νιάτα, αφού κατοικούνταν, αρχικά χειμώνα-καλοκαίρι, και στη συνέχεια από την άνοιξη έως τα πρώτα κρύα του χειμώνα. Περίοδο δηλαδή που οι αγροτικές εργασίες και οι καλλιέργειες ήταν σε πραγματικό οργασμό!
Με το πέρασμα του χρόνου, οι συνθήκες ζωής άλλαξαν, η λαίλαπα της αστικοποίησης χτύπησε και εδώ. Η παλιά γενιά των Νεστανιωτών/τισσων, έφυγε, οι νέοι έστρεψαν τα ενδιαφέροντά τους αλλού, αναζητώντας την τύχη τους στις πόλεις. Η περιοχή των Βουλιάνων -όπως και όλες οι περιοχές της Νεστάνης- ερήμωσε. Σήμερα, ο επισκέπτης συναντάει κανείς στην περιοχή ελάχιστες καλλιέργειες, και βέβαια τα λείψανα των παλιών νερόμυλων και αγροικιών.
Να αναφέρω χαρακτηριστικά μερικά ονόματα των Νεστανιωτών/τισσες που είχαν αγοικίες την περιοχή στις οποίες κατοικούσαν και μοχθούσαν καλλιεργώντας τα χτήματά τους: Μαρία Παπαδοπούλου του Νικολάου [Μαριώ του Ντίνου], Δημήτριος Καρώνης [Μητσοάρος], Ελένη Kαρώνη [Ελένη του Xάρου], Κωνσταντής Καρώνης, Δημήτριος Ντίνος.


Ο μύλος στην είσοδο της Νεστάνης, που βέβαια δεν ήταν νερόμυλος αλλά λειτουργούσε με κάρβουνο, όπως διατηρείται σήμερα.


Οι αλεστικοί νερόμυλοι της Νεστάνης
Η περιοχή των Βουλιάνων (ή Σβουλιάνων) -όπως προείπαμε- βρίσκεται βορειοανατολικά της Νεστάνης και ήταν -και είναι ευτυχώς ακόμα- ένας τόπος πλούσιος σε φυσικές πηγές ύδατος. Επιπλέον, ο μεγάλος αυτός όγκος ύδατος ήταν υπό κλήση, μια και η περιοχή είναι ελαφρός κατηφορική με υψόμετρο 656 μ. Από το 1990 μάλιστα το νερό αυτό αξιοποιείται ως πόσιμο, αφού με υδραγωγείο συγκεντρώνεται και μεταφέρεται στην κεντρική δεξαμενή του χωριού. Ένα έργο που επιτάχυνε την ερήμωση της περιοχής, βάζοντας ουσιαστικά την ταφόπλακά της.
Καθόλου περίεργο λοιπόν που οι περισσότεροι νερόμυλοι της Νεστάνης ήταν συγκεντρωμένοι σε αυτήν την περιοχή. Σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων λοιπόν έξω από το χωριό, βρίσκονταν οι νερόμυλοι. Ο Νεστανιώτης και η Νεστανιώτισσα των παλαιότερων εποχών· και για να διευκρινίσουμε, να πούμε πως οι μύλοι λειτουργούσαν ως τα μέσα της δεκαετίας του '50· η κατασκευή τους δε τοποθετείται τον 18ο και στις αρχές του 20ου αιώνα. Για την ακρίβεια σταμάτησαν να λειτουργούν το 1955.
Ο Νεστανιώτης λοιπόν και η Νεστανιώτισσα πήγαινε το στάρι στον νερόμυλο φορτωμένο στα ζώα, και περίμενε να αλεθεί προκειμένου να το πάρει πάλι. Η πληρωμή του μύλου, γνωστή ως ξάι, δεν γινόταν με χρήματα, αλλά ήταν σε είδος· σπάνιες είναι οι διηγήσεις Νεστανιωτών που μου έχουν δηλώσει πως πλήρωναν με χρήματα. Το ξα(γ)ι, ήταν αμοιβή σε είδος -συνήθως στάρι- που έπαιρνε ο μυλωνάς. Στό λήμμα της λέξης το Λεξικό Δημητράκου αναφέρει: ξ-άγι: τὸ ἐξάγιον, ἡ εἰς εἶδος ὡρισμένη ἀμοιβὴ μυλωθροῦ. 2. μέτρον, ἰδ. Δημητριακῶν.
Αλλά ας θυμηθούνε το δημοτικό τραγούδι που έχω συμπεριλάβει στην έκδοση των Τραγουδιών της Νεστάνης, και λέει χαρακτηριστικά.
Ενύχτωσε και βράδιασε και πάει και τούτη μέρα
και συ Λελούδο άργησες πότε θα πας στο μύλο
που 'κει ειν' ο Τούρκος μυλωνάς κ' αράπης πασπαλιάρης
στο ξάι παίρνει φίλημα στις χούφτες μαύρα μάτια
- Τώρα να πάω στον κερατά στον παλιοπεζεβεγκη3
να του θολώσω το νερό να τον χασομερήσω.
Η αναμονή ήταν αρκετή, ώστε το στάρι να αλεστεί και να γίνει αλεύρι. Και φυσικά την «ενοχή» για την αργοπορεία την είχε το νερό, αφού μπορούσε να χρησιμοποιείτε από άλλο μύλο ή να έχει «κοπεί» ή αν είναι λιγοστό όπως συμβαίνει καμιά φορά την εποχή του Θέρους. Να αναφέρω και πάλι το δημοτικό τραγούδι που συμπεριλαμβάνεται και αυτό στην έκδοση των Τραγουδιών της Νεστάνης, και αναφέρεται σε αυτό το γεγονός:
Μπάρμπα Θανάση μυλωνά
γιατί δεν αλέθει ο μύλος
σαν της θειάς μου της Βασίλως;
Θά 'ναι κομμένα τα νερά
γι' αυτό δεν αλέθει ο μύλος
σαν της θειάς σου της Βασίλως,
τα κόψαν οι Καρυώτισσες4
με τα δύο τους τα πόδια
να ποτίσουνε τα βόδια.
Όταν τελείωνε κάποια στιγμή η εργασία του αλέσματος και ο μυλωνάς κρατούσε την αμοιβή του, ο Νεστανιώτης/τισσα φόρτωνε το αλεσμένο στάρι και επέστρεφε σπίτι του. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως το αλεύρι του νερόμυλου ήταν αυτό που σήμερα αποκαλούμε ολικής αλέσεως· αφού αλεύρι και πίτουρο παραδίδονταν από τον μυλωνά μαζί και όχι διαχωρισμένα. Η Νεστανιώτισσα νοικοκυρά, σπίτι της, στη συνέχεια κοσκίνιζε και διαχώριζε με αυτόν τον τρόπο τα δυο είδη στα οποία είχε μετατραπεί με την άλεση το στάρι: Το αλεύρι που χρησίμευε κυρίως για την παρασκευή ψωμιού και σπανιότερα για την παρασκευή σπιτικών γλυκισμάτων, όπως κουλούρια κλπ. και το πίτουρο που αποτελούσε καθαρά τροφή ζώων, όπως οι χοίροι, τα άλογα, τα γαϊδούρια, τα αιγοπρόβατα· και βέβαια ήταν μια από τις βασικές τροφές των πουλερικών. Ούτως ή άλλως μιλάμε για μια εποχή που οι άνθρωποι είχαν τον πλήρη έλεγχο της διαστροφής τους. Με άλλα λόγια -αν προτιμάται- ήξεραν τι έτρωγαν, αφού μόνοι τους παρήγαν, άλεθαν το στάρι και εν συνεχεία ζύμωναν το ψωμί που έτρωγαν.
Στη Νεστάνη όμως λειτουργούσε και ένας ζωόμυλος. Ήταν αρχικά του Αθανασίου Τσακόπουλου και στη συνέχεια πέρασε στον Επαμεινώνδα Τσακόπουλο. Ο ζωόμυλος αυτός, που ουσιαστικά ήταν αλογόμυλος, μια και άλεθε με άλογο που ερχόταν γύρω-γύρω μεταδίδοντας έτσι κίνηση στον άξονα και εν συνεχεία στις μυλόπετρες, βρισκόταν στον κήπο της οικίας τους και λειτουργούσε από το 1870 έως το 1915.
Τελειώνοντας τούτο το λιλιπούτειο αφιέρωμα στους νερόμυλους της Νεστάνης οφείλουμε να αναφέρουμε και τους άλλους μύλους του χωριού -εννοώ τους μύλους που δεν λειτουργούσαν με νερό· αν και μεταγενέστεροι. Στην είσοδο λοιπόν του χωριού υπάρχει ακόμα και σήμερα ένα κτίριο που στέγαζε μύλο. Ο μύλος αυτός που σώζεται ως σήμερα, δούλευε με κάρβουνο και τον λειτουργούσε ο Τσιάμπας.
Επιπλέον, στα πρώτα σπίτια της εισόδου του χωριού -δεξιά- λειτουργούσε μύλος από τον Δημήτριο Ρουμελιώτη. Ο μύλος λειτουργούσε αρχικά με πετρέλαιο και στη συνέχεια με ηλεκτρικό ρεύμα. Ο μύλος αυτός παρέδιδε από το 1955 -περίπου- χωριστά το πίτουρο από το αλεύρι, ενώ οι παραδοσιακοί νερόμυλοι -όπως προείπαμε- άλεθαν και παρέδιδαν αλεύρι ολικής αλέσεως μέχρι που σταμάτησαν να λειτουργούν. Ο βασικός λόγος βέβαια που οι παραδοσιακοί νερόμυλοι σταμάτησαν ήταν η λειτουργία των παραπάνω σύγχρονων μύλων, που εξυπηρετούσαν τάχιστα, βρίσκονταν μέσα στο χωριό και παρέδιδαν βέβαια «καθαρό» αλεύρι. Τελικά, όπως διαφαίνεται, οι ευκολίες είναι πάντοτε προτιμητέες...



.
Ο μοναδικός σωζόμενος νερόμυλος στην περιοχή Βουλιάνοι ανήκει στον Δημ. Μαριώλα.


Νερόμυλους στη Νεστάνη διατηρούσαν
1) Μαρία Παπαδοπούλου του Νικολάου - [Παπή], (στην περιοχή Βουλιάνοι).
2) Δημήτριος Καρώνης του Βασιλείου – [Χάρος], (στην περιοχή Βουλιάνοι).
3) Δημήτριος Μαριώλας [Μανιάτης], (στην περιοχή Βουλιάνοι).
4) Ασήμης Γιαννόπουλος του Δημητρίου, (στην περιοχή Βουλιάνοι).
5) Γεώργιος Μαριώλας του Επαμεινώνδα, (στο τοπωνύμιο Στραβοτσάρουχο στο όρος Αρτεμίσιο).
6) Κων/νος Μαριώλας του Ιωάννη, (στο τοπωνύμιο Στραβοτσάρουχο στο όρος Αρτεμίσιο ).
7) Παναγιώτης Σταύρου, (στο τοπωνύμιο Κριθαράκια στο όρος Αρτεμίσιο).
8) Ο νερόμυλος του Μπερεβέλου (βρισκόταν ανατολικά της εκκλησίας Ευαγγελίστριας στη στροφή του δρόμου προς μοναστήρι. Ο νερόμυλος δούλευε με το νερό που κατέβαζε ο χείμαρρος, και μόνο το χειμώνα).
9) Ο νερόμυλος του Μασκαλέρη, (στην Καταβόθρα).
10) Οι νερόμυλοι του μοναστηριού, (στο Μαλεβό και στην Καταβόθρα).
11) Νερόμυλοι υπήρχαν επίσης στην τοποθεσία Απάνου Μπέλεση -το σημερινό Κεφαλόβρυσο- που μπορεί να ανήκει στην Αργολίδα και σε αρκετά μακρινή απόσταση από το χωριό, οι Νετανιώτες όμως άλεθαν και εκεί!
Από τους νερόμυλους αυτούς σχεδόν κανένας δεν σώζεται σήμερα. Εξαίρεση αποτελεί ο μύλος του Δημητρίου Μαριώλα ο οποίος διατηρείται και αντέχει ακόμα πεισματικά στο διάβα του χρόνου. Ερείπια και χαλάσματα, θεμέλια και ίχνη μπορεί να διακρίνει σήμερα ο επισκέπτης στην περιοχή των Βουλιάνων. Ο νέος τρόπος ζωής, η αδιαφορία των τοπικών αρχόντων, των συλλόγων, αλλά κυρίως των κατοίκων· γιατί μην λησμονούμε πως εμείς επιλέγουμε τους ανθρώπους που θα μας διοικήσουν!! Εμείς φτιάχνουμε τους συλλόγους!! Τέλος πάντων, σημασία έχει πως οι ιστορικοί νερόμυλοι της Νεστάνης δεν υπάρχουν πια. Χάθηκαν αθόρυβα, «έγειραν» ευλαβικά και ενώθηκαν με τη γη, καταβροχθίστηκαν, «αλέστηκαν» κάτω από τις μυλόπετρες των σύγχρονων και μοντέρνων χρόνων.
Λείψανα μιας άλλης εποχής -ειλικρινά δεν ξέρω καλύτερης ή χειρότερης- παραμένουν σε όλη την περιοχή των Βουλιάνων· αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της εποχής, που δεν διστάζουν να καταγγείλουν, να δηλώσουν την παρουσία τους ακόμα και σε αυτή την αρχέγονη μορφή της πέτρας στην οποία ο χρόνος τα μετέτρεψε.
Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι σημερινές. Κινούμενος καθαρά από την αγάπη μου και το ενδιαφέρον μου για την ιστορία και τις παραδόσεις της Νεστάνης, προχωρώ σε ένα πορτρέτο των νερόμυλων της περιοχής Βουλιάνοι. Πορτρέτο κακότεχνο και λειψό, μια και ο χρόνος δεν επέτρεψε μια καλύτερη εκδοσή του. Αλλά τούτες οι φωτογραφίες δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να μας δηλώσουν, από το να μας υποψιάσουν για την ύπαρξη μιας παλιάς αγαπημένης εποχής. Μιας εποχής δηλαδή που οι άνθρωποι ζούσαν αγαπημένοι. Και υγιείς πραγματικά.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ
Νεστάνη Φλεβάρης 2017  

Σημειώσεις


1. Στράβων, Γεωγραφικά, Κεφ 2.2.1.
2. Περισσότερες πληροφορίες ο αναγνώστης μπορεί να βρει στο Νερόμυλοι, μελέτη ιστορική και λαογραφική του Λ. Λούκου, εκδοτικό τυπογραφείο Πατρών 1985, καθώς και στο Νερόμυλοι του ελληνικού χώρου 1905-1930, του Νικόλαου Ιγγλέση,
3. Πεζεβέγκης ή μπεζεβέκης, από το τουρκικό pezevenk. Ο μαστροπός, ο ρουφιάνος, στην ήπια σημασία του, ο μασκαράς, ο αχρείος άνθρωπος. (Λεξικό Δημητράκου).
3. Οι γυναίκες της Καρυάς. Η Καρυά ήταν γειτονικό χωριό μεταξύ Άργους και Νεστάνης και ανήκει στην Αργολίδα.


© κειμένου-φωτογραφιων: Παναγιώτης Καρώνης 2017, μὲ τὴν ἐπιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, ή αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική η κατά παράφραση ή διασκευή και απόδοση του περιεχομένου του παρόντος άρθρου με οποιοδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τον συγγραφέα του.



Ο νερόμύλος της Μαρίας Παπαδοπούλου [Παπή], ή ό,τι απέμεινε από αυτόν.


Πρόσοψη του ερειπωμένου νερόμυλου της Μαρίας Παπαδοπούλου [Παπή].


Ο ερειπωμένος νερόμυλος της Μαρίας Παπαδοπούλου [Παπή].


Η βεράντα -ή ό,τι απόμεινε από αυτή- του μύλου της Μαρίας Παπαδοπούλου.


Ο,τι απόμεινε...


Το υδάτινο μονοπάτι κατέληγε στον μεταλλικό σωλήνα, που ανυψωμένος καθώς ήταν, είχε σαν αποτέλεσμα το νερό να εισέρχεται με δύναμη και να καταλήγει να «χτυπά» την φτερωτή που βρίσκονταν στο κάτω μέρος, θέτοντάς την σε κίνηση.



Η ξερολιθιά και ο μεταλλικός σωλήνας στον οποίο κατέληγε το νερό απομένουν οι μόνοι μάρτυρες της ύπαρξης των νερόμυλων στην περιοχή Βουλιάνοι.



Η σωζόμενη ξερολιθιά και ο μεταλλικός σωλήνας στον οποίο κατέληγε το νερό πριν πέσει ορμητικά πάνω στην φτερωτή του μύλου.


Μεταλλικός σωλήνας στον οποίο έπεφτε το νερό ορμητικά προκειμένου να προκαλέσει την κίνηση της φτερωτής.


Ξερολιθιά για την ανύψωση του νερού προκειμένου να πέσει ορμητικά, δημιουργώντας έτσι έναν τεχνητό καταρράχτη. Η ξερολιθιά αποτελεί πια για τους Νεστανιώτες μια ξεχασμένη τέχνη.



Καταρράχτης στην ανατολική πλευρά της περιοχής των Βουλιάνων.

 
Υδάτινο μονοπάτι.


Υδάτινο μονοπάτι.


Αδιάψευστος μάρτυρας η χαραγμένη χρονολογία κατασκευής του νερόμυλου της Μαρίας Παπαδοπούλου, 1911.


Εσωτερικό πέτρινο ντουλαπάκι του μύλου της Μαρίας Παδοππούλου που αντιστέκεται πεισματικά στο χρόνο.


 
Μυλόπετρες.


  Μυλόπετρα.


Μυλόπετρα.


 
Η διάτρητη στο κέντρο της επάνω μυλόπετρα που καλείται και «απαναριά».


Χορταριασμένοι υδάτινοι δρόμοι.


Η πτώση του νερού από ψηλά ήταν μια βασική προϋπόθεση για να θέσει σε κίνηση τις μυλόπετρες.



Πάνω στην ξερολιθιά υπήρχε αυλάκι στο οποίο διοχετεύονταν το νερό προκειμένου να φτάσει στον νερόμυλο. 


Το νερό κατέληγε εδώ και εισέρχονταν στον τσιμεντένιο σωλήνα, πέφτοντας ορμητικά, έθετε σε κίνηση τη φτερωτή του μύλου που με τη σειρά της έθετε σε κίνηση την επάνω μυλόπετρα.


Εσωτερικό της χοάνης που διοχετεύονταν το νερό.


Εσωτερικό της χοάνης που διοχετεύονταν το νερό.



Ο μοναδικός σωζόμενος νερόμυλος στην περιοχή Βουλιάνοι είναι του Δημ. Μαριώλα).


Τα ερείπια μιας άλλης εποχής αντικρίζει ο επισκέπτης των Βουλιάνων.


 
Εσωτερικό του μοναδικού σωζόμενου νερόμυλου (Δημ. Μαριώλα).


Δρόμοι του νερού.


Δρόμοι του νερού.


Δρόμοι του νερού.


Στα εγκαταλειμμένα έγκατα του μύλου...